Θεσσαλονίκη, 17 Μαΐου 2024
Εισήγηση Μάξιμου Χαρακόπουλου
στο Διεθνές Πολιτικό Συνέδριο:
«Η πολιτική ως χώρος έκφρασης των χριστιανικών αξιών στην καθημερινότητα»
και στην Στρογγυλή Τράπεζα V με θέμα: Χριστιανικές αξίες και πολιτική καθημερινότητα. Αλήθειες, Εμπόδια, Εξαρτήσεις
Αγαπητοί συμμετέχοντες,
Σας καλωσορίζουμε στην 5η Ενότητα του Συνεδρίου μας, το οποίο με χαρά και ικανοποίηση διαπιστώνω ότι διακρίνεται από έναν εποικοδομητικό διάλογο, ενώ έχουν ήδη εξαχθεί γόνιμα συμπεράσματα, τα οποία οφείλουμε να αξιοποιήσουμε.
Η παρούσα ενότητα, που έχω τη τιμή με «συγκυρηναίο» τον Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ κ. Χρυσόστομο Σταμούλη, να συντονίσω, αφιερώνεται στη θέση που κατέχουν, αν κατέχουν, οι χριστιανικές αξίες στην τρέχουσα πολιτική πρακτική.
Κοντολογίς, καλείσθε να ανιχνεύσετε και να παρουσιάσετε ποιο είναι το αξιακό φορτίο της χριστιανικής μας ταυτότητας που αντανακλάται στην πολιτική δράση και σκέψη, και με ποιο τρόπο γίνεται αυτό.
Ασφαλώς, η έννοια της πολιτικής είναι γέννημα της πόλης, της αρχαίας πόλης-κράτους, που ήκμασε στην αρχαία Ελλάδα. Δεν είναι τυχαία άλλωστε η προέλευση της λέξεως πολιτική.
Αν και η τέχνη της διακυβέρνησης προϋπάρχει, από την ίδρυση οργανωμένων κοινοτήτων και στη συνέχεια των κρατών, όμως, στην αρχαία Ελλάδα οι έννοιες αυτές απέκτησαν μια ολοκληρωμένη μορφή, καθώς αναδείχθηκε ως πρότυπο ο καλός και αγαθός πολίτης.
Αυτός που ενεργά συμμετέχει στο έργο της ευημερίας, αρμονίας και ασφάλειας της πόλης. Σε αντίθεση με τον ιδιώτη, σύμφωνα και με τον ορισμό του Περικλέους στον Επιτάφιο που μας άφησε κληροδότημα ο Θουκυδίδης.
Σύντομα, όμως, επέρχεται η παρακμή της πόλεως κράτους, που αντικαθίσταται από τα ελληνιστικά βασίλεια και την ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Η πολιτική αλλάζει περιεχόμενο, και η ιδιώτευση γίνεται καθεστώς.
Οι άνθρωποι αυτής της μακράς περιόδου, αναζητούν μια υψηλότερη αλήθεια. Κάτι που μαρτυρά την άνθηση διαφόρων φιλοσοφικών ρευμάτων, των στωικών, των επικούρειων, των νεοπλατωνικών.
Τότε διαδίδεται και το μήνυμα της Σωτηρίας που δίδαξε με τον λόγο, τον βίο και την Ανάστασή του ο Ιησούς. Το αποστολικό έργο θα είναι τιτάνιο, και οι χριστιανοί θα αντέξουν τα μαρτύρια γιατί η πίστη τους θα είναι ανώτερη από την πολιτική καταπίεση.
Από τον Κωνσταντίνο τον Μέγα, όμως, ο χριστιανισμός αρχίζει να καθίσταται κρατική θρησκεία. Εύλογα θα επηρεάσει την πολιτική ιδεολογία και πρακτική του ανατολικού ρωμαϊκού κράτους. Και το ίδιο θα γίνει σε ολόκληρο τον χώρο που θα απλωθεί η επιρροή του χριστιανισμού.
Ειδικότερα στην Ευρώπη, θα βάλει τη σφραγίδα του σε κάθε έκφανση του πολιτισμού της, και μοιραία και των πολιτικών της μορφοποιήσεων, που συχνά είχαν θρησκευτική έκφραση.
Από την εποχή του διαφωτισμού, και ιδιαίτερα μετά τη γαλλική επανάσταση, οι χριστιανικές ιδέες, θα στοχοποιηθούν. Το νέο μοντέλο που θα αναδειχθεί θα είναι αυτό της εκκοσμίκευσης και ο διαχωρισμός της εκκλησίας από την πολιτική.
Νέα ρεύματα αμφισβήτησης θα απλωθούν στον ευρωπαϊκό χώρο, που θα επιδιώξουν να κόψουν τις ρίζες με τις χριστιανικές παραδόσεις. Στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, ιδιαίτερα, θα φθάσουμε μέχρι του σημείου να κηρυχθεί ο χριστιανισμός σχεδόν παράνομος. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα κυριολεκτικά εκτός νόμου.
Ωστόσο, τα καθεστώτα αυτά κατέρρευσαν και όλοι ελπίσαμε ότι οι χριστιανικές αξίες, που ποτέ δεν χάθηκαν σε αυτούς τους λαούς, θα αναγεννηθούν συνολικά στην ταλαιπωρημένη μας ήπειρο.
Πιστέψαμε ότι βασικές αρχές της κοινής ευρωπαϊκής χριστιανικής παράδοσης θα μπορούσαν να αποτελέσουν γόνιμα στοιχεία της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιδεολογίας. Έτσι ώστε να ισορροπηθεί η μονομέρεια ενός οικονομίστικου, υλιστικού μοντέλου που προωθείτο.
Αυτή νομίζω ήταν και η προσδοκία των ιδρυτών της ΔΣΟ. Να προσδώσει ο ορθόδοξος κόσμος και τα δικά του πνευματικά χαρακτηριστικά, επηρεασμένα από την χριστιανική του παράδοση, στο νέο ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Άλλωστε, μη λησμονούμε ότι το εγχείρημα της ΕΕ θεμελιώθηκε πρωτίστως από τους ηγέτες των χριστιανοδημοκρατικών κομμάτων της Δυτικής Ευρώπης, που εμφορούνταν από χριστιανικές αξίες.
Ωστόσο, οι εξελίξεις μας διέψευσαν σε μεγάλο βαθμό. Η τάση που θέλει την θρησκευτική πίστη να περιορίζεται αυστηρά στον ιδιωτικό χώρο πλέον είναι κυρίαρχη.
Στην πολιτική, τουλάχιστον σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν υπάρχει χώρος ούτε καν για συζήτηση για χριστιανικές αξίες. Σε εθνικό επίπεδο, όμως, αυτό το θέμα εξακολουθεί να απασχολεί. Λιγότερο ή περισσότερο. Αναλόγως και των παραδόσεων της κάθε χώρας.
Όπως πρόσφατα στην Ελλάδα, για το ζήτημα του γάμου των ομόφυλων. Το θέμα των χριστιανικών αρχών για τη φύση και τον ρόλο της πυρηνικής οικογένειας αποτέλεσε το κύριο θέμα των συζητήσεων, μεταξύ πολιτικών και πολιτών.
Επιπλέον, συχνά από τους πολέμιους των χριστιανικών αξιών, ακούγεται ο αφορισμός ότι αυτές οι αξίες είναι σκοταδισμός, αντίδραση, μεσαίωνας. Και ως εκ τούτου εκ προοιμίου καταδικαστέες.
Αλλά και όποιος πολιτικός υπερασπίζεται χριστιανικές αξίες χαρακτηρίζεται οπισθοδρομικός, ή δέχεται τη μομφή ότι η στάση του εκπορεύεται από την επιθυμία του να έχει τη στήριξη της Εκκλησίας ή του ποιμνίου. Του αμφισβητείται δηλαδή το δικαίωμα να πιστεύει πράγματι τα όσα υποστηρίζει.
Όλοι κατανοούμε, λοιπόν, ότι έχει έρθει η στιγμή να διασαφηνιστούν κάποια πράγματα. Να δούμε και πάλι τις σχέσεις χριστιανικών αξιών και πολιτικής, που κατ’ επέκτασιν είναι και σχέσεις ηθικής και πολιτικών, εντός μιας δημοκρατικής και ισχυρής ενωμένης Ευρώπης.
Είμαι βέβαιος ότι η ενότητα αυτή του Συνεδρίου μας θα διαφωτίσει πολλές από τις πλευρές του ζητήματος, καθώς περιλαμβάνει μια σειρά από σημαντικούς ομιλητές που είναι καλοί γνώστες του θέματος.
Επιτρέψτε μου να σας παρουσιάσω τους ομιλητές μας: Καλωσορίζω το μέλος της ΔΣΟ και υποψήφιο Ευρωβουλευτή, κ. Ηλία Μυριάνθους, τον Καθηγητή και πρώην Ευρωβουλευτή κ. Κωνσταντίνο Χρυσόγονο, τον Πρόεδρο του τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, Καθηγητή Νίκο Μαγγιώρο, τον Αιδεσιμώτατο Τόμας Βιπφ, Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Θρησκευτικών Ηγετών της Οργάνωσης Θρησκείες για την Ειρήνης, την Ευρωβουλευτή κ. Μαρία Σπυράκη και τον κ. Σπύρο Παππά, νομικό, π. Γενικό Διευθυντή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Αυτό το εκλεκτό τραπέζι πλαισιώνεται, όπως είπα ήδη είπα, επίσης από τον Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, Καθηγητή Χρυσόστομο Σταμούλη, με τον οποίο έχω την χαρά και την τιμή να μοιράζομαι τον ρόλο του Συντονιστή.