Μόναχο, 14 Νοεμβρίου 2023
Ομιλία
Γ.Γ. της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας (ΔΣΟ)
δρ Μάξιμου Χαρακόπουλου
στην παρουσίαση του Τόμου για την Αγία Σοφία στο Μόναχο της Βαυαρίας
Σεβαστοί πατέρες,
Κύριοι βουλευτές,
Κύριε Γενικέ Πρόξενε της Ελλάδος,
Κύριε Σύμβουλε της ΔΣΟ
Εκλεκτοί προσκεκλημένοι,
Κυρίες και κύριοι,
Αγαπητές και αγαπητοί συμπατριώτες,
Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι, που σημερινός σταθμός στην μακρά εκστρατεία που έχει εγκαινιάσει από το 2020 η Διακοινοβουλευτική Συνέλευση Ορθοδοξίας για τη διάσωση της Αγίας Σοφίας είναι το Μόναχο, η ιστορική πρωτεύουσα της Βαυαρίας.
Μια και φιλοξενούμαστε στην ελληνορθόδοξη ενορία, επιτρέψτε μου μια αναφορά στους στενούς δεσμούς του Μονάχου με τον ελληνισμό. Αφενός, διότι από εδώ ήλθε ο πρώτος βασιλέας του νεοελληνικού κράτους, ο Όθων. Και παρά τις αμφιλεγόμενες απόψεις για την βαυαρική περίοδο και τη βασιλεία του Όθωνα, πολλά ήταν τα στοιχεία που ενοφθάλμισαν στο νεαρό και καθημαγμένο από τον πόλεμο ελληνικό κράτος, οι Βαυαροί λόγιοι που συνόδευσαν τον βασιλιά. Πολλά είναι ακόμη ορατά στην σύγχρονη Αθήνα. Αλλά και τις πιο πρόσφατες δεκαετίες, εδώ βρήκαν φιλόξενο καταφύγιο χιλιάδες Έλληνες που μετανάστευσαν μετά τον Β´ παγκόσμιο πόλεμο προς αναζήτηση εργασίας, όπως και χιλιάδες άλλοι βαλκάνιοι ορθόδοξοι μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου.
Η σημερινή εκδήλωση, πραγματοποιείται εδώ, στο πολιτιστικό κέντρο “Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος” της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας των Αγίων Πάντων, σε συνεργασία με την Ελληνορθόδοξη Μητρόπολη Γερμανίας και το Κέντρο Εκπαίδευσης για την Ορθόδοξη Θεολογία του Πανεπιστημίου του Μονάχου. Και γι’ αυτό θα ήθελα να τους ευχαριστήσω από βάθους καρδίας για την όλη προετοιμασία της παρουσίασης.
Ιδιαιτέρως ευχαριστώ τους ομιλητές της σημερινής παρουσίασης, για τις εξαιρετικές εισηγήσεις τους, τον π. Γεώργιο Σιώμο, ιερατικό προϊστάμενο της ενορίας των Αγίων Πάντων, τον καθηγητή κ. Κωνσταντίνο Νικολακόπουλο, Πρόεδρο της Ορθόδοξης Θεολογικής Σχολής του Μονάχου -που αν και ασθενής μας έστειλε τον χαιρετισμό του- τον καθηγητή Συστηματικής Θεολογίας κ. Στέφανο Αθανασίου, καθώς και τον δρ Ανάργυρο Αναπλιώτη, Ακαδημαϊκό Ανώτερο Σύμβουλο, επιτετραμμένο για τη διδασκαλία του Κανονικού Δικαίου.
Όπως, επίσης, ευχαριστώ τη Βυζαντινή Χορωδία για την κατανυκτική ατμόσφαιρα που δημιούργησε με τους ύμνους που απέδωσε.
Κύριες και κύριοι,
Η ΔΣΟ, μια οργάνωση που στους κόλπους της δραστηριοποιούνται εκπρόσωποι 25 κοινοβουλίων, στο πλαίσιο των πολυεπίπεδων διεθνών δράσεών της, θεώρησε ότι δεν πρέπει να παραμείνει απαθής σε μια πράξη που σαφώς αντίκειται στις πανανθρώπινες αρχές του αναγκαίου σεβασμού της πολιτισμικής και θρησκευτικής παράδοσης, και ιδιαίτερα μνημείων που αποτελούν παγκόσμια καλλιτεχνικά και πνευματικά σύμβολα. Και αυτή η πράξη ήταν η απόφαση της τουρκικής ηγεσίας να μετατρέψει τον περικαλλή Ναό της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη σε μουσουλμανικό τέμενος.
Επρόκειτο για μια απόφαση ακατανόητη και απαράδεκτη από κάθε άποψη. Ο εν λόγω Ναός είναι ένα θαύμα της αρχιτεκτονικής, που προκαλεί δέος σε κάθε επισκέπτη της Πόλεως του Κωνσταντίνου. Για αιώνες αποτέλεσε τον φάρο της Ορθοδοξίας. Μέχρι την κατάκτηση της Πόλεως το 1453. Τότε, ο Μωάμεθ, ο λεγόμενος Πορθητής, για να σφραγίσει την κατάκτηση μετέτρεψε τον ορθόδοξο ναό σε μουσουλμανικό τέμενος.
Τον 20ο αιώνα, ωστόσο, ο πρώτος ηγέτης της τουρκικής δημοκρατίας, που κλείνει φέτος 100 χρόνια, σε μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού του κράτους, κατέστησε την Αγία Σοφία Μουσείο. Απόφαση που ωφέλησε αναμφίβολα στη διάσωση του Ναού και των σπάνιων ψηφιδωτών του. Η σημερινή, ωστόσο, τουρκική ηγεσία, που διέπεται από αναθεωρητικά οράματα, και προφανώς ανταγωνιστικά προς την κεμαλική πολιτική, μετέτρεψε εκ νέου τον Ναό σε τζαμί. Δείχνοντας σε όλους ότι παραμένει αγκυλωμένη σε απαρχαιωμένες αντιλήψεις, όταν η κατάκτηση δημιουργούσε δίκαιο.
Πρόκειται για μια προφανή εργαλειοποίηση της θρησκείας, ένα φαινόμενο ιδιαίτερα επικίνδυνο στην εποχή μας. Και βεβαίως, προχώρησε σε αυτήν την απόφαση αδιαφορώντας αν τίθεται σε κίνδυνο η ίδια η υπόσταση του ναού, με την συρροή καθημερινά χιλιάδων μουσουλμάνων, οι οποίοι προβαίνουν σε κάθε είδους ασύμβατες με τον χώρο συμπεριφορές.
Πράγματι, η κατάσταση στον Ναό, που είναι προστατευόμενο Μνημείο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, βρίσκεται πλέον σε οριακό σημείο. Και αυτό δεν το λέμε πια μόνον εμείς. Το επισημαίνουν Τούρκοι επιστήμονες, προβλέποντας ότι αν συνεχιστεί το ίδιο καθεστώς λειτουργίας, σύντομα η ζημιά θα είναι ανεπανόρθωτη.
Δυστυχώς, οι έως σήμερα αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας είναι αναιμικές. Ίσως γιατί αυτό επιτάσσουν πολιτικές σκοπιμότητες. Εμείς πιστεύουμε ότι αυτή η στάση δεν στέλνει ορθά μηνύματα. Αντιθέτως, επιβραβεύει την αυθαιρεσία, την απαξίωση των διεθνών κανόνων, την υπονόμευση των βασικών αρχών του πολιτισμού μας. Η χωρίς συνέπειες καταπάτηση των διεθνών κανόνων έχει ως αποτέλεσμα την επανάληψη και τον πολλαπλασιασμό της αυθαιρεσίας.
Και αυτό το διαπιστώνουμε, και το έχουμε καταγγείλει, και στην περίπτωση των χριστιανικών μνημείων του Ναγκόρνο Καραμπάχ, όπου πρόσφατα συντελέστηκε ένα δράμα με την αναγκαστική έξοδο από τις προαιώνιες εστίες τους δεκάδων χιλιάδων Αρμενίων. Επίσης, στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο, στα κατεχόμενα από τον τουρκικό στρατό εδάφη της Κύπρου, στη Συρία και εν γένει στη Μέση Ανατολή, όπου εκτός των μνημείων, κινδυνεύουν και οι ίδιοι οι Χριστιανοί με ολοκληρωτική εξάλειψη από τις συνέπειες της μισαλλοδοξίας και του θρησκευτικού φανατισμού.
Για τον λόγο αυτό, ανάμεσα στις δράσεις που αναλάβαμε ώστε να μην αφήσουμε το ζήτημα να λησμονηθεί είναι και η έκδοση αυτού του βιβλίου που σε λίγο θα έχετε στα χέρια σας. Στις σελίδες του παρουσιάζονται με τρόπο επιστημονικό και τεκμηριωμένο 37 ναοί αφιερωμένοι στην Αγία Σοφία, από την Σκωτία μέχρι την Κίνα, σε έναν τεράστιο γεωγραφικά νοητό άξονα, που αποδεικνύει και την πνευματική συνάφεια όλου αυτού του χώρου, που στηρίζεται στις χριστιανικές αξίες και αρχές.
Αξίες και αρχές που, δυστυχώς, κάποιοι κύκλοι στην σύγχρονη Ευρώπη έχουν τη τάση να αποσιωπούν, αλλοιώνοντας όχι μόνον το ιστορικό υπόβαθρο της ευρωπαϊκής ηπείρου, αλλά -μέσω αυτής της παραχάραξης- και το μέλλον της. Όπως είπα, όμως, η ΔΣΟ δεν μένει σιωπηλή σε όλα αυτά τα φαινόμενα. Με τις δικές της δυνάμεις εγείρει τα προβλήματα στα κέντρα εξουσίας, σε διεθνείς θεσμούς, σε κυβερνήσεις και κοινοβούλια, σε κοινωνικούς φορείς, σε εκκλησιαστικούς ηγέτες, στην ακαδημαϊκή κοινότητα.
Κύριες και κύριοι,
Επιτρέψτε μου ολοκληρώνοντας να μοιραστώ μαζί σας την έμπονη αγωνία μας για όσα τραγικά συμβαίνουν αυτές τις ημέρες στους Αγίους Τόπους, στην πολύπαθη Μέση Ανατολή. Η απώλεια τόσων χιλιάδων ζωών, μας γεμίζει θλίψη. Ως ΔΣΟ καταδικάζουμε την τρομοκρατία που αφαιρεί ζωές αθώων ανθρώπων, τυφλωμένη από την ιδεοληψία της. Ευελπιστούμε ότι θα γίνει κατανοητό από όλους ότι η λύση των προβλημάτων δεν μπορεί να είναι ο πόλεμος, αλλά η συνεννόηση, η αναζήτηση κοινών τόπων συνεργασίας. Ας ευχηθούμε ότι τελικώς θα επικρατήσει η λογική, όπως και στον άλλο μεγάλο πόλεμο της Ουκρανίας, και θα επιστρέψει η ειρήνη.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή.
